Czym jest konflikt serologiczny? Z definicji to zagrożenie zdrowia i życia płodu ze strony układu odpornościowego matki. Ale to przede wszystkim zjawisko, z którym medycyna już sobie radzi.
Konflikt serologiczny – co to jest i jak mu zapobiec?
Natura funduje nam w życiu wiele niespodzianek. Niektóre są jednak wyjątkowo złośliwe i pozbawione logiki i zdecydowanie należy do nich konflikt serologiczny. Zachodzi w nim niezwykły proces, w którym w wyniku niezgodności krwi obojga rodziców, to organizm matki, a dokładnie jej układ immunologiczny, sam zagraża swojemu dziecku. Jak? Produkując przeciwciała, skierowane przeciwko czerwonym krwinkom płodu. Co można zrobić, żeby uniknąć konfliktu serologicznego? Wyjaśnia to lek. med. Andrzej Kałamacki, ginekolog z krakowskiej Intima Clinic zajmującej się holistycznie zdrowiem intymnym kobiet.
Na czym polega konflikt serologiczny i jakie mogą być jego skutki?
Konflikt serologiczny to sytuacja kiedy układ immunologiczny ciężarnej produkuje przeciwciała, skierowane przeciwko czerwonym krwinkom płodu. Mówiąc wprost, traktuje krwinki płodu jak intruza lub ciało obce i atakuje je. A to prowadzi w prostej drodze do hemolizy krwi u dziecka, czyli rozpuszczania się lub pękania błony komórkowej erytrocytów i przechodzenia uwolnionej hemoglobiny do osocza.
W tej sytuacji organizm płodu próbuje sobie jakoś sam radzić. Uruchamia mechanizm kompensacyjny, który ma za zadanie wyrównanie niedoborów erytrocytów, które po prostu rozpadają się. Produkuje wówczas czerwone krwinki we własnych narządach, jednak zazwyczaj nie jest to wystarczająco skuteczne. W efekcie powstały konflikt serologiczny powoduje postępującą niedokrwistość, przewlekłe niedokrwienie wewnątrzmaciczne oraz uszkodzenie tkanek i narządów dziecka. W skrajnych przypadkach może wywołać uogólniony obrzęk płodu, zgon wewnątrzmaciczny lub urodzenie noworodka niezdolnego do życia – tłumaczy Andrzej Kałamacki.
Jak zatem wykryć konflikt serologiczny i co możemy zrobić, aby go jak najszybciej zniwelować?
Kiedy występuje ryzyko powstania konfliktu serologicznego i jak mu zapobiegać?
Za konflikt serologiczny odpowiadają antygeny i przeciwciała. Jeżeli zetkną się ze sobą, a więc krew płodu przedostanie się do krwiobiegu matki, wówczas organizm kobiety wykrywa ciało obce w postaci dziecka i zaczyna produkować przeciwko niemu przeciwciała. U źródeł tkwi niedopasowanie grup krwi obojga rodziców.
Konflikt serologiczny – jakie grupy krwi?
To antygeny decydują o grupie krwi oraz układzie Rh, jaki posiada ich właściciel. Większość ludzi jest „Rh+” oznacza to, że mają oni antygen D. Natomiast u około 15% społeczeństwa ten antygen
nie występuje i są oni wtedy „Rh-„. Dlatego konflikt serologiczny występuje wtedy, gdy kobieta o Rh- oczekuje dziecka, którego ojciec jest Rh+. Dzieje się tak, ponieważ płód najprawdopodobniej odziedziczył po mężczyźnie antygen D. To dlatego obowiązkowe jest oznaczenie grupy krwi z wykonaniem odczynu Coombsa u każdej ciężarnej, który pozwala sprawdzić, czy mamy do czynienia z zestawieniem konfliktowym.
Samo niedopasowanie grupy krwi rodziców nie warunkuje jednak skutków konfliktu serologicznego. Aby konflikt miał wpływ na płód, musi dojść do zetknięcia krwi matki i dziecka, które występują w wyniku uszkodzenia bariery łożyskowej, a więc najczęściej w trakcie porodu, poronienia, przy operacjach ciąży pozamacicznej, zabiegach wewnątrzmacicznych lub krwawień śródciążowych. Jeżeli więc masz grupę Rh- i przeszłaś jeden z wymienionych przypadków, istnieje duże ryzyko, że może u Ciebie wystąpić ten problem.
Pamiętajmy, że organizm ma zdolność zapamiętywania obcych antygenów, aby w przypadku ponownego kontaktu mógł się szybko i skutecznie obronić. Dlatego, jeżeli już powstaną przeciwciała, będą one krążyć w organizmie przez wiele lat i mogą zagrażać kolejnym ciążom.
Konflikt serologiczny – jak mu zapobiec
Bardzo ważne jest więc, aby nie dopuścić do powstania konfliktu. W tym celu profilaktycznie wszystkim ciężarnym kobietom o krwi Rh- w 28 tygodniu podaje się w zastrzyku immunoglobulinę anty Rh D. Jest to naturalny produkt wytwarzany z krwi, który zapobiega powstaniu w ciele matki groźnych dla dziecka przeciwciał. Natychmiast niszczy wszystkie krwinki płodu, które mogły dostać się do krwiobiegu matki. Jest to swego rodzaju „złoty standard” w profilaktyce konfliktu serologicznego, którego skuteczność wynosi 99 proc. Immunoglobulinę podaje się również zagrożonym kobietom po każdym porodzie (niezależnie, czy odbył się on siłami natury czy poprzez cesarskie cięcie), aby uchronić ewentualną, kolejną ciążę, a także w trakcie trwania ciąży w przypadku potencjalnych przecieków matczyno-płodowych. Procedura ta musi być powtarzana przy każdej kolejnej ciąży.
Jak wykryć konflikt serologiczny?
Andrzej Kałamacki z Intima Clinic tłumaczy, jak można wykryć konflikt serologiczny.
Na pierwszym etapie tego nieprawidłowego procesu jego wykrycie jest możliwe jedynie poprzez diagnostykę ultrasonograficzną. Jeżeli lekarz podczas badania USG wykryje u dziecka pewne nieprawidłowości takie jak: obecność płynu w jamach ciała, powiększenie sylwetki serca, obrzęk tkanki podskórnej lub pogrubioną płytę łożyska czy poszerzenia żyły pępowinowej może podejrzewać wystąpienie konfliktu serologicznego. W tej sytuacji w następnym etapie diagnozuje, czy na pewno do niego doszło. W tym celu najpierw ponownie używa metody małoinwazyjnej, jaką jest USG. Pozwala ono ocenić przepływy w tętnicy środkowej mózgu płodu. Jeżeli maksymalna szczytowa prędkość skurczowa tętnicy przekracza dopuszczalną normę, wówczas mamy już duże podejrzenie choroby hemolitycznej. Można tę chorobę ostatecznie potwierdzić lub wykluczyć poprzez wdrożenie diagnostyki inwazyjnej. Jest to tzw. kordocenteza polegająca na nakłuciu żyły pępowinowej. Badanie pozwala określić grupę krwi noworodka oraz parametry czerwonokrwinkowe. Na ich podstawie jesteśmy w stanie stwierdzić niedokrwistość płodu (jeśli stężenie hemoglobiny jest zbyt niskie) – mówi lek. med. Andrzej Kałamacki.
Jak niwelować konflikt serologiczny?
Jeżeli konflikt serologiczny wystąpił, niweluje się go poprzez wewnątrzmaciczną wymienną transfuzję krwi. Przetacza się krew grupy 0 Rh-. Proces ten prowadzi do całkowitej wymiany krwi płodu i zastąpienie jej krwią dostarczoną z zewnątrz. Dzięki temu dziecko jest bezpieczne i zdolne do funkcjonowania dzięki krwi, która została mu przetoczona. Jest to metoda inwazyjna, która może wiązać się z pewnymi powikłaniami (np. krwawienie do worka owodniowego). Jjednak występują one stosunkowo rzadko. Zazwyczaj wykonuje się 3-4 transfuzje wymienne, ponieważ taka ich liczba prowadzi w większości przypadków do całkowitej wymiany krwi.
Rozwiązanie ciąży obarczonej konfliktem serologicznym powinno być zaplanowane między 35 a 37 tygodniem ciąży.
Brak komentarzy